100 jaar Leo Apostel
De man die wetenschap, filosofie en levensbeschouwing verbond.
Op 4 september 2025 zou Leo Apostel, een van de meest invloedrijke Belgische filosofen van de twintigste eeuw, honderd jaar geworden zijn. Samen met de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent viert deMens.nu deze mijlpaal en eert het gedachtegoed van een denker die wetenschap, zingeving en vrijzinnig humanisme op unieke wijze wist te verbinden. Zijn nalatenschap blijft inspireren in een tijd die meer dan ooit nood heeft aan kritisch denken.
Leo Apostel en de vrijzinnig-humanistische gemeenschap
Dertig jaar na zijn overlijden blijft zijn werk een baken voor de vrijzinnig humanistische gemeenschap in Vlaanderen en ver daarbuiten. Als professor filosofie aan de Vrije Universiteit Brussel en medeoprichter van het Centrum Leo Apostel (CLEA) was Apostel een sleutelfiguur in het academisch en maatschappelijk debat over rationaliteit, zingeving en humanisme. Hij zocht voortdurend naar manieren om de waarden van vrij onderzoek, kritisch denken en menselijk mededogen te verbinden. Voor velen belichaamde hij de intellectuele ruggengraat van de vrijzinnig humanistische beweging in de tweede helft van de 20e eeuw.
"In de eerste les die ik bij hem volgde, gebruikte hij een ogenschijnlijk religieus raadsel: “Kan God een steen maken die Hijzelf niet kan tillen?” Niet om geloof te bespotten, maar om jongeren logisch te leren redeneren. Hij moedigde een open geest aan, kritisch denken, en wees de weg naar het belang van logica, vrij wetenschappelijk onderzoek en humanistische waarden." Raymonda Verdyck, voorzitter deMens.nu, 02/09/25: https://demens.nu/2025/09/02/wie-het-vrije-denken-beknot-ondermijnt-het-onderwijs/
In de geest van Leo Apostel: 7 denkgewoonten voor een rijker leven
Ter gelegenheid van de herdenking bundelen we enkele inzichten van Leo Apostel die ook vandaag nog inspireren:
- Zoek samenhang – Bouw een wereldbeeld waarin je kennis, waarden en doelen elkaar versterken.
- Wees kritisch én warm – Onderzoek je overtuigingen, maar behoud empathie.
- Laat verwondering toe – Ervaar ontzag voor natuur, kunst en wetenschap zonder bovennatuurlijke verklaringen.
- Streef betekenis na – Voldoening komt uit bijdragen, relaties en kennis, niet alleen uit plezier.
- Blijf leren – Houd je geest levend door levenslang nieuwe perspectieven op te zoeken.
- Omarm je sterfelijkheid – Gebruik het besef van eindigheid om bewuster te leven.
- Verbind disciplines – Laat filosofie, wetenschap, kunst en persoonlijke beleving elkaar verrijken.
"Problemen ontdekken is even belangrijk als problemen oplossen."
Pionier van het spiritueel atheïsme
Apostel was ervan overtuigd dat atheïsme niet louter een afwijzing van religie hoefde te zijn, maar ook een bron van verwondering, verbondenheid en morele inspiratie. Met zijn concept van spiritueel atheïsme pleitte hij voor een levensbeschouwing die ruimte laat voor beleving, betekenis en transcendentie – zonder bovennatuurlijke claims. In een tijd waarin secularisme vaak werd gezien als puur rationeel en kil, bood Apostel een verrijkend alternatief.
Leo Apostels invloed vandaag
Zijn pleidooi voor een samenhangend wereldbeeld, gebaseerd op wetenschap én menselijke waarden, is vandaag een hoeksteen van het vrijzinnig humanistisch denken. Zijn visie helpt om kritisch, maar ook warm en verbindend te blijven in een snel veranderende samenleving.
Uitgebreid programma: Leo Apostel 100 - VUB en UGent - 4 & 5 september"Wie gelukkig is, voelt de wereld in ruimte en tijd groot, diep en onuitputtelijk. Wie gelukkig is, leeft in een wereld van mogelijkheden."
4 september – UGent - Belvedère Boekentoren, Rozier 3, Gent: Oa. Hendrik Defoort (Universiteitsbibliotheek UGent) deelt opmerkelijke beelden uit het VRT-archief en Karen François (directeur Center Leo Apostel-VUB) belicht actueel onderzoek.
5 september - VUB - Promotiezaal D.2.01, Pleinlaan 2, Elsene: In het Engels: O.a. Integrating Worldviews: a tool for making sense of life; A philosophical stance Leo Apostel shared with Albert Einstein: ‘Cosmic Spiritual Feeling’ en een persoonlijke getuigenis van Raymonda Verdyck.
Video: Leo Apostel zelf aan het woord.mp4
MP4 142 MB
Patricia Van de Velde