Blasfemie in de wereld en in de tentoonstelling 'Nom de Dieu'

Vandaag wordt de dertiende editie van het Freedom of Thought Report van Humanists International, de internationale koepel van humanistische verenigingen, gelanceerd. Dit jaarlijkse rapport onderzoekt de juridische en mensenrechtensituatie van humanisten, atheïsten en niet-religieuzen over de hele wereld.

De onderzoekers van Humanists International nemen aan dat in België meer dan 40% van de bevolking zich identificeert als ongelovig/agnostisch (zonder religieuze overtuiging) of atheïst. Rekening houdende met het gegeven dat België geen officiële statistieken bijhoudt waarin religieuze gezindheid wordt vermeld.

In 186 landen over de hele wereld worden atheïsten gediscrimineerd. Ongeveer 70% van de wereldbevolking woont in landen waar de uiting van humanistische waarden ernstig wordt onderdrukt. Dat kan verschillende vormen aannemen. Sommige landen zijn theocratieën met een staatsreligie en verplicht godsdienstonderwijs.

Het rapport onthult dat 'godslastering'-wetten - zij het expliciet of de facto wetten tegen “het kwetsen van religieuze gevoelens” vaak bedoeld om geweld tussen gemeenschappen te beteugelen - bestaan in ten minste 89 landen over de hele wereld en 57% van de wereldbevolking treffen.

Een recente rechtszaak die wij hebben ondersteund: Mubarak Bala, voorzitter van de Humanistische Vereniging van Nigeria, werd enkele weken geleden vrijgelaten na diens arrestatie en aanhouding van 4,5 jaar. Hij werd beschuldigd van het beledigen van de profeet Mohammed in een Facebook-bericht. Meer info.

In ten minste 10 landen waar geloofsafvalligheid strafbaar is, staat er zelfs de doodstraf op: in Afghanistan, Brunei Darussalam, Iran, Maleisië, Malediven, Mauritanië, Nigeria, Qatar, Saoedi-Arabië en Jemen. In sommige landen kan alleen al de beschuldiging van godslastering je leven in gevaar brengen, lang voordat er een rechtszaak komt. 63 andere landen schrijven gevangenisstraffen voor, variërend van maanden tot jaren. Het is mogelijk om een boete of een andere administratieve sanctie te krijgen in 19 landen. Op deze interactieve website vind je een volledig overzicht. Deze wetten worden dus wereldwijd in verschillende mate toegepast en hoewel de zwaarte van de straf kan variëren, blijft het effect hetzelfde: het smoren van dialoog, kritiek en vrije meningsuiting.

Discriminatie van atheïsten neemt soms ook subtielere vormen aan zoals bijvoorbeeld door een discriminerende financiering of het bemoeilijken van het oprichten van een humanistische organisatie.

Volgens de monitoring van Humanists International blijft België een van de veiligste landen voor vrijdenkers. Toch zijn er ook bij ons belangrijke aandachtspunten en neemt een extreemrechts gedachtengoed toe waarbij men beroept op de christelijke identiteit en andere levensbeschouwingen minderwaardig acht. ​ We blijven waakzaam dat verworven vrijheden - denk maar aan vrij onderzoek, abortus en euthanasie - niet worden teruggedraaid. De extreemrechtse ideologie heeft de mensenrechten van vrijdenkers, en bij uitbreiding van alle burgers, in het vizier. Als humanisten nemen we de huidige normalisering van extreemrechts zeer ernstig.

De tentoonstelling "Nom de Dieu" brengt daarom hedendaagse Belgische kunstenaars samen voor een kritische reflectie op de rol van religie, kunst en satire in de Westerse cultuur. Curatoren Willem Elias (professor emeritus) en Kathleen Van Nuffel (leerkracht niet-confessionele zedenleer) bieden met deze expo een oefening in vrij denken.

“De bedoeling van deze tentoonstelling is niet om blasfemie te bedrijven, maar om het verschijnsel te tonen en te begrijpen. Blasfemie is nu eenmaal een deel van de methodiek van het vrije denken. Het opzet van de tentoonstelling is dus geenszins bepaalde groepen met een andere religie of levensovertuiging in een kwaad daglicht te stellen. Wat men onder blasfemie verstaat, kan afhankelijk van de historische, culturele, ideologische en levensbeschouwelijke achtergrond op een andere manier worden ingevuld. Want wat als blasfemisch wordt ervaren, hangt niet alleen af van de sociale interactie tussen het beeld en de gemeenschappen. Ook binnen eenzelfde gemeenschap kan hierop zeer verschillend gereageerd worden en hierover een interne verdeling ontstaan. Hoewel blasfemie centraal staat, pretenderen we zelf niet blasfemisch te zijn. Wel wensen we te benadrukken dat kritiek, satire en blasfemie een onontbeerlijk en vitaal bestanddeel vormen van de cultuur en de kunsten. Zonder de vrijheid om kritisch te zijn, dus mogelijk aanstoot te geven, houdt vrijheid gewoon op te bestaan. Daarom is ook het vrij onderzoek of de vrijheid om de werkelijkheid te kunnen onderzoeken via de wetenschappen of de kunsten een beginsel waarvoor we ons niet genoeg kunnen inzetten.”

Deelnemende kunstenaars zijn Guillaume Bijl, Elke Andreas Boon, Hilde Braet, Raymond Minnen, Liliane Vertessen, Wim Delvoye, Carmen De Vos, Dees De Bruyne, Ronny Delrue, Peter de Cupere, Frank JMA Castelyns, Jo De Smedt, Freddy De Vierman, Roland Minnaert, Marcel Mariën, Félicien Rops, Bart Ramakers, Pjeroo Roobjee, Jan Van Imschoot, ​ Axel Daeseleire, Rob Vanoudenhoven, Tom Herck, Frank Maieu, Mr Donka, Jan Van Oost en Peter Weidenbaum.

De toegang is gratis van woensdag tot en met zaterdag, telkens van 14u tot 20u te Pilar, VUB Main Campus, Pleinaan 2, 1050 Elsene.

Voor meer informatie over "The Freedom of Thought Report 2024" kan u contact opnemen met

Contacteer mij ook gerust voor meer informatie over de tentoonstelling "Nom de Dieu":

Patricia Van de Velde

Dir. Externe relaties & Woordvoerder, deMens.nu

• patricia.vandevelde@demens.nu
• 0486299922

• www.demens.nu