De lange tafel van het vrijzinnig humanisme
21 juni is Wereldhumanismedag
21 juni is geen gewone datum in de vrijzinnig-humanistische kalender. Op deze langste dag van het jaar vieren wij Wereldhumanismedag. We engageren ons om verantwoordelijkheid op te nemen voor de mens en de wereld. Internationale conflicten tonen aan dat dit meer dan nodig is. Op 21 juni vragen we extra aandacht voor een open en verbonden samenleving – een wereld waarin rede, mensenrechten en empathie de basis vormen. We pleiten voor solidariteit, dialoog en zorg voor elkaar, in een tijd waarin verdeeldheid te vaak de boventoon voert.
Langste tafels, diepste waarden
Wie op vrijdag 20 juni één van onze huizenvandeMens in Vlaanderen en Brussel binnenstapt, merkt het: er staan “Langste Tafels.” Letterlijk tafels vol lekkers, dranken en gesprek maar het is vooral ook een symbolische gelegenheid waar iedereen op een laagdrempelige manier kan aanschuiven: de buurman die worstelt met rouw, de studente die twijfelt aan haar toekomst, de nieuwkomer die taal én vriendschap zoekt. Elke locatie geeft er zijn eigen creatieve draai aan: van een buffet geserveerd op een strijktafel tot een mobiele bakfietslunch of een potluck aan het kanaal.
Die gedeelde maaltijd is meer dan gezelligheid: ze grijpt terug naar oeroude praktijken zoals de potlatch, een ceremoniële giftcultuur bij inheemse volkeren langs de Pacifische kust van Noord-Amerika. In die traditie was overvloed geen statussymbool, maar een morele plicht: wie had, deelde—niet uit paternalisme, maar als bevestiging van onderlinge verbondenheid. Ook vandaag blijft dat een krachtig beeld.
Eten breekt het ijs, luisteren bouwt vertrouwen, dialoog smeedt gemeenschap. Daarom blijft vrijzinnig humanisme ook in 2025 radicaal sociaal: we organiseren ontmoetingen in plaats van muren, gesprekken in plaats van loopgraven. Maar die sociale inzet kan nooit losstaan van politieke moed. Want solidariteit zonder rechtvaardigheid is ontoereikend.
Een prijs met plicht
Het is geen toeval dat het Humanistisch Verbond op 21 juni de Prijs Vrijzinnig Humanisme 2025 uitreikt aan politiek filosoof Dirk Verhofstadt, die al decennialang onvermoeibaar opkomt voor een open samenleving waarin rede, mensenrechten en empathie centraal staan.
Door Dirk Verhofstadt als laureaat te kiezen, erkent het Humanistisch Verbond meer dan een gevierde auteur; het bekroont een levenslange toewijding aan kritisch pluralisme. In talloze essays en lezingen verdedigt Verhofstadt de liberale democratische rechtsstaat, niet als luxeproduct, maar als morele noodzaak. Tegen de gemakzucht van relativisme en de lokroep van autoritaire stemmen herinnert hij ons eraan dat vooruitgang begint met twijfel, argument en solidariteit.
Die boodschap klinkt luider dan ooit nu complotten viraal gaan, feiten onder druk staan en in Gaza, zoals elders, het internationaal recht dreigt te bezwijken onder geopolitieke belangen. Als het geweld in Gaza ons iets leert, dan is het wel hoe fragiel mensenrechten zijn als ze niet actief beschermd en geëist worden.
Vier kernwaarden als kompas
- Vrij onderzoek – De motor achter wetenschap, innovatie en ethiek. Zonder de vrijheid om te vragen “Klopt dat wel?” stollen samenlevingen in dogma’s en kunnen oorlogsmisdaden ongestraft blijven.
- Menselijke waardigheid – Zelfbeschikkingsrecht geldt ook voor hen die in bezet gebied leven, voor slachtoffers van bombardementen, voor kinderen onder puin.
- Verdraagzaamheid – Niet de lauwe onverschilligheid die alles goedpraat, maar de actieve bereidheid om verschil uit te houden én te bevragen. Ook als dat verschil ons confronteert met het lijden van mensen ver weg.
- Solidariteit – Vrijheid zonder zorg voor de ander wordt egoïsme; zorg zonder vrijheid wordt paternalisme. Vrijzinnig humanisme kiest voor de gulden middenweg met de leuze “denk voor jezelf, zorg voor elkaar.” Vandaag betekent dat: opkomen voor slachtoffers van geweld, waar ook ter wereld.
Deze waarden zijn geen theorie. Ze zijn de noodzakelijke tegenkracht tegen het huidige moreel verval: de normalisering van haatspraak, de verabsolutering van identiteit, de verleiding van simplistische zekerheden. En bovenal: de straffeloosheid van macht.
Van opinie naar actie
Dit persbericht is goed bedoeld, maar de echte lakmoesproef ligt buiten dit schrijven:
• Kom mee tafelen. Er bestaat geen krachtiger remedie tegen polarisering dan een gedeelde maaltijd en een open oor.
• Investeer in ethisch onderwijs. Kinderen leren niet automatisch kritisch denken; dat vraagt oefening, rolmodellen en middelen.
• En vooral: kom op voor het internationaal recht. In een wereld waar oorlogen niet alleen levens, maar ook de fundamenten van rechtvaardigheid ondermijnen, is het noodzakelijk om instellingen zoals het Internationaal Strafhof te ondersteunen. Op 21 november 2024 gaf het Hof een aanhoudingsbevel uit tegen de Israëlische premier Netanyahu wegens mogelijke oorlogsmisdaden in Gaza. Dat besluit verdient geen politieke uitholling, maar uitvoering en bescherming. Mensenrechten zijn universeel of ze zijn niets. De werking van het Hof dient gevrijwaard te blijven en straffen dienen te worden uitgevoerd.
Hoop als werkwoord
Wanneer wij op de langste dag van het jaar Wereldhumanismedag vieren, zal ik denken aan die lange tafels in elke provincie. Ik zal denken aan de student die daar zijn eerste jobcontact vond, aan de weduwe die er weer leerde lachen, aan de vrijwilliger die stilletjes de stoelen klaarzette. Dáár, in die ogenschijnlijk kleine gebaren, bewijzen wij dat hoop een werkwoord is en dat moreel verval geen natuurwet hoeft te zijn.
Laten we dus blijven aansluiten, stoelen bijschuiven, opstaan wanneer het moet en zitten blijven wanneer het wenselijk is. Want wie samen aan tafel zit, komt moeilijker tegenover elkaar te staan. Dat is—meer dan ooit—de kern van het vrijzinnig humanisme. En het is meer dan ooit nodig.
Raymonda Verdyck, voorzitter deMens.nu
Meer informatie over de Langste Tafels en de Prijs Vrijzinnig Humanisme
