Ethische doorbraak in Duitsland
Duits grondwettelijk hof bevestigt ondubbelzinnig het recht op hulp bij zelfdoding
In Duitsland, zoals in andere Duitstalige landen, is hulp bij zelfdoding principieel niet strafbaar. In 2015 had het bondsparlement echter een strafwetsartikel goedgekeurd dat 'bedrijfsmatige' hulp bij zelfdoding toch strafbaar stelde. Het artikel raakte zowel organisaties actief in de Suizidhilfe alsook de artsen rechtstreeks en maakte professionele hulpverlening dus zo goed als onmogelijk. Het grondwettelijk hof heeft dat verbod nu ongrondwettelijk verklaard.
Hiermee volgt het hoogste gerechtelijke orgaan van Duitsland de gezamenlijke aanklacht van een groep artsen en terminaal zieke patiënten, die argumenteerden dat het recht op een waardig levenseinde geschonden werd. De bewuste paragraaf 217 dwong Duitse terminaal zieke mensen er immers toe zich naar buurlanden te begeven om in hun recht op waardig sterven te voorzien.
De kern van het vonnis luidt dat iedereen het recht heeft op een zelfgekozen dood. Er is dus vrijheid om uit het leven te stappen en zich daarbij door anderen te laten helpen. De voorzitter van het grondwettelijk hof, Andreas Vosskuhle, verklaarde dat beslissingsvrijheid over de eigen dood gegarandeerd is en dat iemand hiervoor ook de vrijwillige hulp van anderen kan inroepen.
De uitspraak is belangrijk omdat het grondwettelijk recht op beschikking over het eigen leven nu ondubbelzinnig bevestigd is en er bovendien kan worden tegemoet gekomen aan de toenemende nood aan advies, informatie en begeleiding inzake het levenseinde. Een loutere terugkeer naar de situatie van voor 2015 – toen rechtsonzekerheid troef was - lijkt uitgesloten. Dit zal ook gevolgen hebben voor het expliciete verbod op hulp bij zelfdoding in de officiële deontologie van het Duitse artsenberoep (de Muster-Berufsordnung), wat in principe het wegnemen van de licentie van overtreders toelaat.
Onze collega’s van het Humanistischer Verband Deutschlands (HVD) strijden inmiddels al decennia voor de erkenning en het respecteren van het zelfbeschikkingsrecht bij leven en dood. Zo werkte HVD in samenspraak met verschillende experts uit de medische wereld voorstellen uit om paragraaf 217 te vervangen. In deze voorstellen staan vrije wil en beslissingsvermogen van de patiënt centraal, maar ligt de focus eveneens op suïcidepreventie en een duidelijke juridische omkadering met betrekking tot de voorwaarden van geassisteerde zelfdoding voor zowel patiënten als artsen.
Het juridisch aspect vormt een cruciaal luik in het waarborgen van de autonomie van het individu. Maar de informatieverstrekking is essentieel in de bestendiging ervan. De werking van het LevensEindeInformatieForum (LEIF) kan hierbij als voorbeeld dienen. Het werd opgericht naar aanleiding van de wetten inzake patiëntenrechten, palliatieve zorg en euthanasie uit 2002. Dit open forum voor zorgverleners, patiënten en familie heeft als doel de informatieverstrekking over de bestaande wetgeving zo breed mogelijk uit te dragen. Veel mensen zijn immers niet of onvoldoende op de hoogte van hun rechten als patiënt. Ook de huizenvandeMens bieden voor zowel particulieren als professionelen en zorgverleners voordrachten en workshops aan met betrekking tot onder andere patiëntenrechten, wilsverklaringen en voorafgaande zorgplanning.
Freddy Mortier