Mensen met dementie moeten euthanasie kunnen krijgen

Het wetsvoorstel voor de aanpassing van de euthanasiewet voor mensen met dementie en andere vormen van onomkeerbare, verworven wilsonbekwaamheid, ligt eindelijk op tafel. Hiervoor wordt al sinds de stemming van de wet – 17 jaar geleden dus – geijverd. Als tegenargument horen we steeds hetzelfde pleidooi, namelijk dat er méér middelen moeten vrijkomen voor de opvang van mensen die lijden aan dementie.

Dit is natuurlijk terecht, maar het één sluit het ander niet uit. Een beschaafde maatschappij die naam waardig, moet uiteraard investeren in betere (palliatieve) zorg voor haar kwetsbaarste inwoners, waaronder mensen met dementie en andere vormen van wilsonbekwaamheid. Personen met dementie worden vaak (te) lang thuis gehouden door compleet uitgeputte mantelzorgers. Dit doen ze ondanks onvoldoende verpleegkundige, palliatieve ondersteuning en beschikbaarheid van vrijwilligers. Een bijkomende reden is dat er echt niet genoeg aangepaste en vooral aangename residentiële opvang bestaat.

Bovendien zijn efficiënte therapieën voor Alzheimer en andere dementieprocessen niet te verwachten in de nabije toekomst.

Nogmaals, een ‘warme samenleving’ toont respect en voorziet voldoende middelen voor een menselijke aanpak van personen met dementie en andere wilsonbekwame ​ zorgbehoevenden. In de praktijk is dat niet steeds het geval.

Sommigen willen het aftakelingsproces niet ondergaan

Stel nu dat sommige mensen deze aftakelende processen weigeren ​ te ondergaan en opteren voor een zelfgekozen levenseinde of euthanasie. Ook deze keuze verdient respect. Deze mensen vallen echter door de huidige euthanasiewet uit de boot of moeten er vroegtijdig, nog vóór de wilsonbekwaamheid intreedt, een eind aan (laten) maken, zoals Hugo Claus destijds. Eens wilsonbekwaam is het immers te laat voor euthanasie. Deze situatie is redelijk hallucinant. Er rest voor deze mensen enkel een negatieve wilsverklaring, wat betekent dat men afziet van sondevoeding, antibiotica of andere levensrekkende behandelingen. Echt gerieflijk is dat niet altijd. Dit blijkt echter momenteel de enige optie te zijn.

Euthanasie kan enkel bij onomkeerbaar coma

De huidige wet laat euthanasie toe via een voorafgaande wilsverklaring wanneer de patiënt ‘niet meer bij bewustzijn is en deze toestand volgens de stand van de wetenschap onomkeerbaar is'. De enige conditie die hieraan voldoet is een onomkeerbaar coma of een persisterende vegetatieve toestand (‘leven als een plant’). Alle andere wilsonbekwamen, die ‘slechts’ een aangetast bewustzijn hebben zoals door dementie, hersenbloedingen, hersentumoren en andere hersenbeschadigingen, kunnen geen euthanasie verkrijgen via een wilsverklaring.

Dat krijg je dus niet meer uitgelegd. Mensen begrijpen niet dat men wél sondevoeding kan weigeren via een voorafgaande negatieve wilsverklaring en mag overlijden door te ‘vasten’, maar dat men in dezelfde omstandigheden géén euthanasie kan verkrijgen. Bereidwillige artsen kunnen dus enkel levensrekkende interventies achterwege laten, zoals reanimatie, antibiotica, sondevoeding, operaties, en eventueel simultaan palliatieve sedatie opstarten om het menselijk te laten verlopen. Dit is vaak niet comfortabel voor de betrokkene en zijn familie, maar evenmin voor de arts.

De keuzemogelijkheid tot euthanasie is een patiënten- en mensenrecht

Uit diverse bevolkingsonderzoeken, maar ook uit de resultaten van de Stemtest van VTM NIEUWS en Het Laatste Nieuws naar aanleiding van de vorige verkiezingen, blijkt dat er een verpletterende meerderheid (83%) voor een wetsaanpassing bestaat. De petitie via LEIF (LevensEindeInformatieForum) verzamelde ondertussen al meer dan 65.500 handtekeningen.

Niemand wordt immers verplicht tot euthanasie of om het uit te voeren, ook niet in de voorgestelde wetswijziging. Maar men kan heel wat situaties, die door de betrokkenen als ‘mensonterend’ worden ervaren, vermijden door de voorafgaande wilsverklaring ook van toepassing te maken voor wie lijdt aan dementie of andere wilsonbekwaamheid. Door het wetsvoorstel voorziet men een wettelijk kader, waar binnen artsen zich kunnen bewegen, rekening houdend met wat maatschappelijk als voorwaarde is bepaald.

Uit het tegenkamp komt nu vaak het argument dat ook mensen met dementie gelukkig kunnen zijn, dat elke patiënt uniek is met een eigen persoonlijkheid, geschiedenis en familie. Dat klopt natuurlijk, maar is volledig naast de kwestie. In het wetsvoorstel staat dat wanneer het om een wilsonbekwaamheid gaat de wensen van de patiënt op een duidelijke en expliciete wijze in de wilsverklaring moeten worden geformuleerd in samenwerking met een arts naar keuze.

Prof.dr. Wim Distelmans, titularis waardig levenseinde VUB en Prof.dr. Freddy Mortier, voorzitter deMens.nu