Opinie: Potten, ketels en Identiteit.
Met de verbale salvo’s tussen voorzitters Meyrem Almaci en Bart De Wever dient de tigste ronde in de boksmatch tussen links en rechts zich weer aan. Wordt dit het moment van de technische knock-out? Wellicht niet. Maar als er dan toch één winnaar moet zijn, dan is dat vooral de ironie. Want in zijn essentie maken beide kampen naar elkaar hetzelfde verwijt zonder echt de kritiek van de andere te kunnen pareren. En zo wordt kritiek vergezeld van een onbedoeld laagje zelfkritiek: een starre houding. Mensen die juist zijn. En vooral anderen die dom en onwetend zijn.
Vandaag heersen er twee politieke strategieën rond identiteit in ons parlementair halfrond: de planmatige aanpak en die van de dwangmatige verontwaardiging. Beide strategieën zijn overigens gelijkend, maar hun accent verschilt naar gelang ze al dan niet mikken op een regeringsdeelname. In tegenstelling tot wat het woord misschien doet vermoeden, is die planmatige strategie verre van planmatig. In tegendeel. Ze is goed gecamoufleerde heupschieterij die vooral naar de burger geprojecteerd wordt als georganiseerd en methodisch. Maar of het nu gaat over de strakke stijl van de N-VA of de indie-aanpak van Groen, ze brengt een dissonantie teweeg die het vertrouwen van de burger in de politiek alleen maar meer weg doet eroderen. In de wereld van uitgekiende plannen is mislukking immers onmogelijk. Loop het fout dan kàn het niet de schuld zijn van het partijprogramma. Het moet wel te wijten zijn aan de sabotage van die dekselse concullega’s met hun andere politieke kleur. Aan flitsende reclamecampagnes en stoerdoenerij in actuaprogramma’s heeft de burger echter weinig. Die zorgen er immers niet voor dat die meter ineens begint terug te draaien, of dat de vaccins plots vlotter verdeeld geraken. Mocht het nog te abstract klinken, dan is het gewoon dit: door constant in de aanval te gaan, verblinden de partijen zich voor hun eigen tekortkomingen en volharden ze in partijstandpunten waarvan ze eigenlijk wel weten dat ze niet in het belang van de burger zijn. En dat brengt ons bij die tweede strategie, de dwangmatige verontwaardiging. Wanneer die burgers zich immers bekocht voelen omdat ze na al die stoere praat zo weinig daadkracht zien, wordt het werk voor spelers als het Vlaams Belang of de PVDA immers een pak makkelijker. Ze hoeven zich niet bezig te houden met een haalbaar partijprogramma en moeten enkel wijzen op de resultaten van onhoudbare politieke beloften. En in een wereld waar men de chaos van de dag probeert af te schilderen als een eenvoudige realiteit is dat geen uitdagende taak. En zo makkelijk die vertrouwensbreuk er kan komen, zo moeilijk geraakt die ooit nog hersteld. In hun angst af te glijden naar een nog meer gepolariseerde samenleving, klampen de traditionele partijen steeds harder vast aan de status quo. En hoe harder ze knijpen, hoe sneller het leven uit die seculiere democratische rechtstaat vooral verdwijnt.
Respect voor de stiel
Maar is het vrije woord van de democratie dan ten dode opgeschreven? Niet noodzakelijk. Wanneer het immers duidelijk is dat de spelregels enkel tot verliezers leiden, loont het de moeite te onderzoeken of we die regels kunnen wijzigen. En als het gaat over politieke identiteit en de beleidskeuzes die daaruit voortvloeien, is dat zeker het geval. Francis Fukuyama stelde het al duidelijk in zijn werk ‘Identity’ dat we meer naar een waardengebaseerde samenleving moeten gaan en ons minder moeten vastrijden in een strak keurslijf van details. Partijen moeten met andere woorden hun eigen ideologie loskoppelen van hun partijprogramma en erkennen dat zij zelf een platform zijn waarbinnen er geen gouden lijn, geen ultiem partijlid is. Ideeën hebben immers geen rechten en de grootste dienst die we hen bewijzen, is door ze aan te vallen en onder druk te zetten. Noem het een vorm van chaos. Het is wat het is. En natuurlijk kan die chaos alleen maar gedijen als er rond al die conflicten goede regels van omgang zijn, gebaseerd op de realiteit van het haalbare. Politici moeten zich bewust zijn van het simpel feit dat ze als prijsvechters meer met elkaar gemeen hebben dan met die enkele bloedlustige toeschouwers. Alleen zo kan de burger er uit die 79ste ronde van 2024 als winnaar uit komen.
Anton Van Dyck
Mensenrechtenlobbyist bij deMens.nu
Anton Van Dyck is mensenrechtenlobbyist bij deMens.nu en auteur van het essay ‘Alles Kapot! Een pleidooi voor natiebouw’. Alles kapot! start vanuit het idee dat mensen nood hebben aan identiteit. Dit is geen nieuwe gedachte, hoewel de koudwatervrees van beleidsmakers anders doet geloven. Discussies rond diversiteit en persoonlijke versus nationale identiteit hebben altijd een scherp randje. We willen dat iedereen zichzelf kan zijn, maar dat onze vrijheid eindigt waar die van ander begint, kunnen we niet ontkennen. Dit essay maakt de balans op.
Philipp Kocks